Աշխարհի տարբեր երկրներում աղբի հավաքման և վերամշակման առանձնահատկությունները

Աղբի վերամշակման ամենատարածված ձևը  թափոնների այրումն է: Այսօր գոյություն ունեն հսկայական քանակությամբ այրման գործարաններ, բայց այդ  եղանակը,  ինչպես նաև աղբավայրերը թաղելը  կործանարար է  բնության համար:

Ի դեպ   միայն քայքայվող աղբը կարելի  է թաղել  հողի մեջ, բայց այս կանոնը չի վերաբերում շատ  երկրներում: Եթե թափոնները վերամշակվում են այնպես, որ  պիտանի է լինում հետագա օգտագործման համար,  համարվում է աղբի տնօրինելու լավագույն միջոցը: Աշխարհում աղբի վերամշակման գործարանները այդքան էլ շատ չեն և հենց աղբի հետ աշխատելու այս եղանակն է, որ օգնում է էկոլոգիական  հավասարակշռություն ստեղծել մարդու և բնության միջև փոխհարաբերություններում:

ԱՄՆ-ում, Եվրոպայի բազմաթիվ երկրներում և Ասիայում շատ տարածված է աղբի տեսակավորումը: Այս գործընթացի կազմակերպումը հնարավորինս օպտիմալացված և պարզեցված է, քանի որ տեսակավորումը սկսվում է թափոնների վերամշակման փուլում: Շատ երկրների օրենսդրությունը իրենց երկրի քաղաքացիներին պարտադրում է աղբը տեսակավորել տարբեր տարրաների և պայուսակների մեջ, որոնք ունեն իրենց գույնը և նշանակությունը: Օրինակ՝ Ճապոնիայի գրեթե բոլոր պրեֆեկտուրաներում աղբի տեսակավորման խախտման կամ դրանից հրաժարման համար քաղաքացին ենթակա է մեծ  տուգանքի:      

                                                                     Ֆրանսիա

Ֆրանսիայի կառավարությունը ևս անտարբեր չմնաց շրջակա միջավայրի խնդիրների  նկատմամբ` երկրում յուրաքանչյուր աղբարկղ հագեցած է հատուկ չիպով, որը կարգավորում է աղբատարի գործունեությունը:  Չիպը ցույց է տալիս աղբարկղի լցնումը և դրա հանձնման ամսաթիվը, ինչը աղբահանության հաստատություններին օգնում է արդյունավետ կազմակերպել երթուղին, խնայել ժամանակը և վառելիքի ծախսերը:

Ճապոնիա

Վերադառնալով ծագող արևի երկրին, արժի նշել, որ աղբին այստեղ վերաբերվում են շատ լուրջ: Դրա մասին է վկայում է սենսացիոն սկանդալը մի մարդու մասին, ով աղբը շպրտեց սխալ տեղում:  Ոստիկանությունը նրան դիտողություն արեց, բայց նա անտեսեց: Գործը ավարտվեց բանտարկությամբ:Շատ երկրների քաղաքացիների համար այս պատմությունը կարող է թվալ աներևակայելի, բայց ոչ ճապոնացիների համար, որոնք անում են ամեն ինչ բնապահպանության համար: Այսպիսով, ի՞նչպես են Ճապոնիայում վերամշակում աղբը:

Այրում են,   իսկ  ջերմային էներգիան օգտագործում են տաքանալու համար: Կենցաղային տեխնիկան՝ կահույք, ավտոմեքենաները ապամոնտաժում են հետագա արտադրության համար: Յուրաքանչյուր ճապոնացու տան մոտ կարելի է տեսնել պլաստիկ տարաներ, որտեղ հավաքվում են երեք տեսակի թափոններ՝ սնունդ, կենցաղային և ավելորդ իրեր: Այսպիսով մենք տեսնում ենք, որ թափոնների  վերամշակումը սկսվում է տնից և   յուրաքանչյուր քաղաքացի իր ներդրումն է ունենում բնապահպանության և վերամշակման գործում: Ճապոնացիները թափոնների վերամշակումը սկսել են այնպես, որ անգամ սահմանափակ թափոններից արտադրում են շինանյութեր:                                          

                                                                  Բրազիլիա

Բրազիլիան ամենազարգացած պետություններից չէ, որտեղ ինչպես և Հարավային Ամերիկայի շատ երկրներ ունեն որոշակի դժվարություններ: Սակայն հենց այստեղ շատ զարգացած է աղբի վերամշակման միտումը: Օրինակ՝ Կուրիտիբա քաղաքը գրավեց աշխարհում առաջին տեղը կենցաղային թափոնների հավաքման հարցում: Գրեթե ամբողջ պլաստիկները, թուղթը, մետաղը և ապակին  այստեղ վերամշակվում են:  Հաջող լուծումը  էր նաև այդ գործում  աղքատներին ներգրավելը: Թափոնների հավաքման համար նրանք ստանում են դրամական պարգև կամ սննդով փաթեթներ: Այդպիսի մոտեցումը թույլ է տալիս հավաքել ամեն ամիս    400 տոննա աղբ:

Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ

Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներում աղբի հավաքումը կատարվում է պլաստմասե փաթեթներում, որոնք պահվում են տարաների մեջ , դրանք  դրված են յուրաքանչյուրի տան մոտ: Պետական ծառայությունները վերամշակման արդյունքում  արտադրում են նոր իրեր,որոնց վրա նշված է լինում   «ստեղծված է աղբից» : Մնացած թափոնները թաղում են:  Միաժամանակ երկրում կար մետաղական բանկաների    խնդիր, բայց փողի դիմաց դրանց հավաքման խնդիրը լուծվեց: Այսօր գրեթե յուրաքանչյուր ամերիկյան հաստատություններում կան  աղբամաններ ստվարաթուղթ, բանկա, թուղթ հավաքելու համար: 

Ֆինլանդիա

Ֆինլանդիայում աղբահանության առանձնահատկությունը փողոցային արկղերն են,որոնք   մատակարարվում են հատուկ վակուումային խողովակներով: Դրանց շնորհիվ թափոններն անմիջապես անցնում են վերամշակման կայաններ: Աղբի շարժման արագությունը վարկյանում   25-30 մետր է: Առաջնահերթությունը տրվում է  խորը վերամշակմանը : Ապակիները մանրացվում են, իսկ փշրանքները վաճառվում են ապակե արտադրանքների ընկերություններին: Արդյունքում երկրում մեկ շիշը մոտ 30 անգամ օգտագործվում է: Երկրում պլաստիկ աղբը այրվում է: Այն սեղմում են և ստեղծում բրիկետներ: Թափոնները այրվում են հատուկ կայաններում 1,3 հազար աստիճանի ջերմատիճանում: Աղբը վերամշակվում է էլեկտրաէներգիայի:     

Ավստրիա

Ավստրիան  կյանքի որակի և էկոլոգիական առումով լիդերների շարքում է: Աղբի հավաքումով զբաղվում են ինչպես մասնավոր, այնպես էլ քաղաքային ձեռնարկություններ: Երկրի թափոնների մի մասը այրում են: Միայն Վիեննայում կան չորս քաղաքային ձեռնարկություններ:  Բացի այդ Ավստրիայում ցանկանում են հրաժարվել էլեկտրաէներգետիկայի ոլորտում հանքանյութերի օգտագործումից:

Այդ նպատակով ցանկանում են օգտագործել այլընտրանքային աղբյուրներ՝այդ թվում աղբը այրելու միջոցով առաջացած էներգիան: Գործունեության այս ոլորտում ներգրավված է շուրջ երեք հազար մարդ, իսկ աղբ հավաքողների մասնագիտությունը Ավստրիայում ցածր չի համարվում:

Շվեդիա

Շվեդիան համարվում է դրոշակակիր աղբահանության մեջ: Երկրում վերամշակվում է թափոնների 99%-ը: Դրանց կեսը օգտագործվում է էլեկտրական և ջերմային էներգիա ստանալու համար: Ընդհանրապես այդ երկրում աղբի հավաքումը համապատասխանում է այն չափանիշներին, որոնք ընդունված են Եվրոպական միության տարածաշրջանում: Երկրում բոլոր ընտանիքները պարտավոր են տեսակավորել աղբը: Շատերի մոտ կան հինգից-վեց աղբամաններ: Այդ երկրում նաև ակտիվ ներդրվում է  ստորգետնյա օդափոխիչների եղանակ: Չնայած նրան, որ այն պահանջում է շատ ներդրումներ, վերջնական արդյունքում հնարավոր կլինի խնայել աղբի տեղափոխումը: Երկրում ակտիվ ներդրվում է փաթեթավորման արժեքի ներգրավման համակարգ: Դրա գինը արդեն միացված է ապրանքի գնի մեջ:

Արաբական Միացյալ Էմիրություններ

Վինչև վերջին ժամանակներս Արաբական Միացյալ Էմիրությունները ակտիվ զարգանում է մի շարք ուղղություններով: Բացառություն չի նաև աղբի հավաքման և վերամշակման հետ կապված գործունեությունը:

Մի քանի տարի առաջ պարզ դարձավ, որ  հիմնական աղբավայրը կարող է սպառվել 2022 թվականին: Այդ պատճառով իշխանությունները շատ լուրջ սկսեցին զբաղվել աղբի հավաքմամբ և վերամշակմամբ:

Բնակիչներին նոր կանոններին սովորեցնելու համար նրանք հատուկ սակագնային պլան են մշակել նրանց համար, ովքեր տեսակավորված աղբ են հավաքում: Բացի այդ իրականացվում են տարբեր մրցումներ:

Կանադա

Կանադան դասվում է հինգ ամենաէկոլոգիապես մաքուր  երկրների շարքը: 1990թ-ին Կանադայում ներդրված է թափոնների կրճատման  ծրագիր, որն իրականացվում է տարբեր ձևերով: Դրա ազդեցությունը տարածվել է երկրի յուրաքնչյուր քաղաքացու վրա:

Բոլոր թափոնները Կանադայում ընդունված է բաժանել մի քանի խմբի: Վերամշակելի  նյութեր (նորից օգտագործվող թափոններ) Օրինակ՝ թղթե և ապակե արտադրանքներ, մասնակի վերամշակված նյութեր (մարտկոցներ կուտակիչներ), օրգանական թափոններ և նյութեր, որոնք կարող են ուղարկվել աղքատ ընտանիքներին աջակցելու համար(օրինակ հին հագուստ, չօգտագործված խաղալիքներ):  Թափոնների   վերամշակումը բարդ, բայց լուծվող խնդիր է: Մասնակի վերամշակված թափոնների համար կան հատուկ ստացիոնար ու շարժական հավաքման կենտրոններ:

Կանադայում աղբի հավաքման առանձնահատկություններից մեկը տարայի գրավի արժեքն է: Ապրանքների վերջնական գնի մեջ մտնում էին մի քանի տեսակ ապրանքներ՝ օրինակ գազավորված ջուր,  ներառյալ տարայի գումարը:  Նաև մարտկոցների կամ մեքենայի անվադողերի գինը ներառում է վերամշակման գումարի մեջ: Այն կարող է նաև վերադարձվել, եթե օրինակ օգտագործված անվադողերը վերադարձնենք արտադրողին: 

Երրորդ փուլը աղբի հավաքումն է: Դրա համար կանադայում գործում են աղբի բեռնատարների  երեք տեսակ, որոնք նախատեսված են օրգանական թափոնների, վերամշակված թափոնների և խառը տիպի թափոնների աղբատարներ: Աղբահան մեքենաները ունեն հստակ ժամանակացույց, որը կարելի է դիտել քաղաքապետարանի կայքում: Օրինակ ՝ երկուշաբթի օրը աղբատարը հավաքում է միայն օրգանական թափոնները, և եթե այդ օրը մի բնակիչ վերցնի թղթի թափոնների  տոպրակ, ապա մեքենան դա չի ընդունի և բերողին  նկատողություն կցուցաբերի:

Վերջնական քայլը վերամշակումն է: Վերամշակելի թափոնները Կանադայում վերամշակվում են, օրինակ, ապակե փշրանքները օգտագործվում են այլ ապակե իրեր արտադրելու համար, որոնք հետագայում կվաճառվեն մասնագիտացված ձեռնարկություններին: Նմանապես, վերամշակվում են թղթե արտադրանքները, մետաղական աղբը, պլաստիկ թափոնները: Օրգանական թափոնների վերամշակման երեք տարբերակ կա. Պարարտանյութ, պահեստավորում և բիովառելիք: Նման թափոնների վերամշակման ավելի երկար ճանապարհը պարարտանյութն է: Տեսակավորման կետերում կենսաբանական թափոնները մաքրվում են թունավոր կեղտաջրերից, մանրացվում և տեղադրվում օդափոխվող տարաների մեջ: Այնուհետև այս խառնուրդը թողնում է են «հասունանալու» 3 ամիս, և արդյունքում ստացված հումուսը վաճառվում է ֆերմերներին: Այնուամենայնիվ, ոչ բոլոր օրգանական թափոններն են վերամշակվում : Օրինակ ՝ Տորոնտոյում աղբի մի մասը տեղափոխվում է ԱՄՆ աղբավայրեր:Վերամշակված աղբը (մարտկոցներ, լամպ, թմրանյութեր) այրվում է, վերափոխվում է ջերմության կամ էլեկտրաէներգիայի: Մինչ այրվելը, թափոնները սեղմվում են բրիկետների մեջ: Այրման տեխնոլոգիան նախագծված է այնպես, որ տոքսինները քայքայվեն ուլտրաձայնային ջերմաստիճանի ազդեցության տակ, ինչը արտանետումները անվնաս է դարձնում շրջակա միջավայրի համար:

                  Բնապահպանական կրթություն Կանադայում

Կանադայում էկոլոգիապես առողջ ապրելակերպ պահպանելու համար մեծ ուշադրություն է դարձվում բնապահպանական կրթությանն ու դաստիարակությանը: Կանադայի շրջակա միջավայրի և կրթության վարչությանը համատեղ մշակվել է համապատասխան ուսումնական ծրագիր: Դասարանում երեխաներին բացատրվում է նաև, թե որքանով է վնասակար աղբը շրջակա միջավայրի համար, ինչպիսին է արտադրության և վերամշակման ցիկլը, ի՞նչու է կարևոր աղբի տեսակավորումը:

Մեծահասակ բնակչության համար կա քարոզչական համակարգ: Բացի մասնագիտացված կայքերից և սոցիալական գովազդից, երկրի բնակիչներին բաժանվում են տեղեկատվական թերթիկներ, որոնք պարունակում են տեղեկություն այն մասին, թե ի՞նչպես են տեսակավորելու թափոնները և ի՞նչու  է դա անհրաժեշտ:    

                                                        Հնդկաստան

Շատերը գիտեն, որ բնակչության քանակով Հնդկաստանը համաշխարհային առաջատարներից  է: Եթե ավելի կոնկրետ. Հնդկաստանը զիջում է միայն Չինաստանին և այնտեղ ապրում են մեկուկես միլիարդ մարդ: Հնդկաստանի մասին հյուսվում են շատ լեգենդներ, այն մասին, որ  Հնդկաստանը շատ կեղտոտ երկիր է, որտեղ աղբը   թափվում է դուրս հենց պատուհաններից և էկոլոգիական խնդիրները  շատ քչերին է մտահոգում: Իրականում նրանք հոգ են տանում:

Հնդկաստանը հսկայական խնդիրներ է ունենում աղբի ավելցուկի արտադրությունից: Ամեն օր այնտեղ հայտնվում է 150 հազար թափոն: Երկրի աղքատ մասերում մարդիկ ապրում են աղբավայրերում կողք կողքի: Եվ լրագրողները, և օտարերկրացիները և հենց իշխանությունները խոսում են խնդրի մասին և լիովին այն գիտակցում են: Հնդկական փողոցների հետ կապված իրավիճակը բարդանում է նրանով, որ ոչ բոլոր բնակիչներն ունեն զուգարան և խմելու ջուր: Հնդկական աղբավայրեր թափոնները հասնում են չտեսակավորված: Լրագրողների կարծիքով դա պայմանավորված է աղբահանության կառավարման խիստ քրեականացմամբ:

Տեղական մաֆիան լոբինգ է անում: Արդյունքում նրանք են որոշում, թե որ կազմակերպությունները պետք է ղեկավարեն և որքան գումար պետք է վճարեն աղբ հավաքող կազմակերպություններին:

Արդյունքում անբարեխիղճ արտադրողները չեն տեսակավորում աղբը, քարեր են բերում և ամեն ձևով  հասնում են բեռի քաշի ավելացմանը, որպեսզի բյուջեից շատ փող ստանան: Աղտոտվածությունից բողոքում են մարդիկ՝ հատկապես նրանք, որոնք ապրում են աղբավայրերերի մոտ: Աղբի տեսակավորման բացակայության պատճառով, աղբի բոլոր տեսակները տեղափոխվում են աղբավայր, ինչը ինքնին թափոնները վտանգավոր է դարձնում, ինչպես շրջակա միջավայրի, այնպես էլ մոտակայքում ապրող մարդկանց համար: Միևնույն ժամանակ Հնդկաստանը հսկայական ռեսուրսներ է ծախսում աղբահանության համար: Գումարները գնահատվում են միլիոնավոր դոլարներով` կախված տարածաշրջանի բարգավաճումից: Այսպիսով Մումբայում աղբահանության ծախսերը կազմում են   350 մլն դոլար:      

Այնուամենայնիվ Հնդկաստանում աղբը հավաքում են համակարգված: Ճիշտ ` է այսպիսի աշխատանք իրականացվում է միայն երկրի հարուստ շրջաններում: Ինչպես լրատվամիջոցներն են նշում, այդպիսի աշխատանքով սովորաբար   զբաղվում են համապատասխան կաստայի ներկայացուցիչները: Թափոնները հավաքում են և տեսակավորում  են    և ուղարկվում են մասնավոր վերամշակող ընկերություններին: Սակայն աղքատ տարածքներում այդպիսի համակարգը գոյություն չունի և պաշտոնապես հաստատված աղբավայրերը հաճախ հեռու են բնակելի ետնախորշերից, այդ պատճառով մարդիկ անհարմար են զգում քայլել փաթեթներով և աղբը սկսում են պահել տան մոտ գտնվող ցանկացած ամայի տարածքում: Դրա հետ մեկտեղ Հնդկաստանում սահմանված են տուգանքներ աղբը արգելված տեղում թափելու համար, որը մի քանի տարի առաջ ավելացրել են (գրեթե 100 դոլար): Այնուամենայնիվ, չնայած բոլոր իրականացրած միջոցառումներին և երկրի գերագույն դատարանի որոշմանը, որը պարտադրեց  զբաղվել քաղաքների և գյուղերի տարածքների մաքրությամբ, ինչ էլ որ լինի, մաքրվում է քաղաքների միայն մեկ քառորդը,   իսկ որոշ տարածքներ մնում են կեղտոտ:    

Աղբի վերամշակումը Հնդկաստանում

Երկրում ստեղծված ծանր բնապահպանական իրավիճակի պատճառով, պետությունը  խրախուսում է գիտական համայնքին ստեղծելու թափոններից ազատվելու եղանակներ և գործարկում է համապատասխան պետական ծրագրեր: Հնդկաստանում աղբահանության մակարդակը փորձվել է նվազեցնել մանրեների  ազդեցության տակ: Դրանց ազդեցության տակ օրգանական ծագման թափոնները քայքայվեցին շատ ավելի արագ: Դրան նպաստեցին բնական գործոններ միջատները՝ օրինակ ճանճը: Մասնագետները նաև առաջարկել են Հնդկաստանի սննդի կետերին վերազինել սննդի թափոնների վերամշակման սարքավորումներով: 

Այդպիսի վերազինումը կմանրացնի թափոնները: Դրանց մի մասը վերամշակվում է բիոգազի, իսկ մյուսները՝ պարարտանյութի: Թափոնների դեմ պայքարելու հետաքրքիր մեթոդներից մեկը դարձավ, մասնավորապես, պլաստիկ շշերից և նման  այլ աղբից ճանապարհային մակերեսների արտադրության համար տեխնոլոգիայի մշակումը: Ինչպես նշում են մասնագետները, այդպիսի ճանապարհները որակով չեն զիջում ասֆալտե ճանապարհներին: Այժմ այս մեթոդը լայնորեն օգտագործվում է տարածաշրջաններից մեկում:

Երկրում աղբի դեմ պայքարում  պետական մակարդակով մի շարք որոշումներ ընդունվեցին 2014 թ-ին: Այդ ժամանակ պետությունը որոշեց ժողովրդականացնել մաքրումը և էկոլոգիական կյանքի ձևը: Իրենց հետևից մաքրման  և երկրի մաքուր պահպանման գործում ներգրավվեցին հայտնի կինոաստղերը, որոնք իրենց օրինակով պետք է ցույց տային, որ աղբի մաքրումը սարսափելի չէ:

Պետությունը նաև ներդրեց շաբաթօրյակների համակարգը, որոնք  սկսեցին գործել երկրի խոշոր համալսարանների   սովորողների շրջանում: Նաև ընդունվեցին մի շարք օրենսդրական նախագծեր խստագույն պատժամիջոցառումներ: Չնայած բնապահպահները ենթադրում են, որ աղբի քանակը, որը արտադրվում է Հնդկաստանում մարդկանց աճին զուգահեռ, թույլ չի տա պայքարել թափոնների դեմ, քանի որ նրա քանակը աճում է շատ ավելի արագ,  քան նրանք կհասցնեն հավաքեն այն:

                                     Եզրակացություն

Շատ այլ զարգացած պետություններ, ինչպիսին են Կանադան, Գերմանիան Նորվեգիան, Նիդերլանդները և այլն, հավաքում  և   տեսակավորում են թափոնները նույն սկզբունքով: Աղբը, որը պիտանի է վերամշակման, ամպայման օգտագործվում են, իսկ  մյուսները ուղղարկվում են թաղման կամ ոչնչացման: Շրջակա  միջավայրի աղտոտվածությունը ավելի հեշտ կլուծվեր, եթե յուրաքանչյուր երկիր և մասնավորապես` այդ երկրների յուրաքանչյուր քաղաքացի շահագրգրված լիներ: Մնում է  հուսալ, որ մենք կսովորենք վերամշակել աղբը ավելի արագ   և պահպանել բնությունը ավելի արագ, քան կթաղվենք սեփական թափոններով: 
Աղբյուրները՝1, 2, 3