Ներառական կրթությունը Բելգիայում, Սկանդինավյան և Գերմանալեզու երկրներում

Ներառական ուսուցումը Բելգիայում

Բելգիայում այդպիսի հաստատությունը մտավոր հետամնաց երեխաների համար բացվեց 1897թ-ին:Մինչ այդ` այնտեղ, հանրային դպրոցում սովորող և հետ մնացող երեխաներին  տեղափոխում էին նույն դպրոցի ավելի ցածր դասարաններ:Պարզ է, որ այդպիսի ոչ կազմակերպված ինտեգրման դրսևորումը միայն խանգարում էր կրթա-դաստիարակչական գործընթացին, որի հետևանքով Բելգիական կրթական համակարգը ևս անցավ հանրային և հատուկ կրթության առանձնացման ճանապարհով:

                       Սկանդինավյան երկրների փորձը

      Հետաքրքիր է Սկանդինավյան երկրների փորձը: XIX դարի 90- ական թվականներից սկսած  Նորվեգիայում սկսեցին բացել «հատուկ»      դասարաններ` սովորական դպրոցներին կից, որոնք հետագայում առանձնացան որպես,  այդպես կոչված, հատուկ դպրոցներ, որտեղ բացի թույլ ընդունակություններով  երեխաներից կային նաև  առողջական սահմանափակ հնարավորություններով   ՝օրինակ,   լսողական կամ տեսողական, կակազելու խանգարումներով երեխաները, որոնք չէին հասցնում յուրացնել դպրոցական ծրագիրը:Այդ դպրոցները ավանդական տեղակայված էին սովորական դպրոցի  շենքում  կամ դրա կողքին, որպեսզի երեխաները ընդմիջումների և խաղերի ժամանակ  չդադարեն շփվել սովորական հասակակիցների հետ: Նույնատիպ համակարգ էր գործում նաև Շվեդիայում: Այսպիսով, Սկանդինավյան երկրներում արդեն նկատվում էր մանկավարժական ինտեգրման միտքը, ի դեպ ոչ թե տարերային, այլ գիտակցված իրականացվող կրթական  քաղաքականության ձևով:

              Ներառական ուսուցումը գերմանալեզու երկրներում                         

Այն ինչ վերաբերում էր գերմանալեզու երկրներում մանկավարժական ինտեգրման դրսևորմանը կարելի է  նշել Գերմանիայում մտավոր,  թույլ երեխաների համար անցկացվելիք լրացուցիչ դասերը:  Խոսքը գնում է այն առարկաների լրացուցիչ դասաժամերի մասին, որոնք երեխաները չեն հասցրել  յուրացնել:   Մնացած առարկաները երեխաները անցել են դասարանի հասցնող մասի հետ համատեղ: Լրացուցիչ դասերը դադարեցվել են այն ժամանակ, երբ մանկավարժները  դրանց ժամաքանակը բավարար են համարել:  Այդ համակարգը շատ անգամ եղել է ոչ արդյունավետ, քանի որ չհասցնող երեխաները նորից հետ էին մնում ծրագրից:
Այդ պատճառով, հաջորդ քայլը եղավ ինքնուրույն դասարանների բացումը, որտեղ երեխաները անցնում էին ստանդարտ ծրագրով`  ավելի երկար ժամանակամիջոցում, որի ավարտից հետո նրանք փոխադրվում էին սովորական դասաՀետ մնացող երեխաների և սովորական երեխաների կրթությունը և դաստիարակությունը   իրարից առանձնացնելու միտումը մեծ մասամբ հանգեցրեց, այդպես կոչված, «օժանդակ» դպրոցների ստեղծմանը: Առաջին այդպիսի դպրոցները բացվեցին  Գերմանիայում 1881թ-ին Լեյցպիգում և Բրաունշվիգում:րաններ:

Այդ պատճառով, ներառյալ մինչև XXդարի սկիզբը,   մեկուսացված հատուկ կրթությունը կանվանեն որպես «գերմանական համակարգ»:  Շվեյցարիայում հետ մնացող երեխաների համար 1881թվին մտցրեցին արտադասարանական լրացուցիչ ժամեր:  Իսկ 1888թ-ին Բազելում բացվեցին  օժանդակ կամ, այսպես կոչված, «հատուկ դասարաններ» Հաջորդ  տարիներին ամբողջ գերմանախոս տարածաշրջանում սկսեցին ավելի հաճախ բացվել օժանդակ դպրոց-գիշերօթիկներ, որոնք խորհրդանշում էին  թույլ ունակություններով երեխաների ծայրահեղ մեկուսացումը:
Այսպես, Կենտրոնական Եվրոպայում առաջին կրթա-դաստիարակչական հաստատությունը թուլամիտ  երեխաների համար ստեղծվեց 1816թ-ին, Զալցբուրգից(Ավստրիա) ոչ հեռու: 
1838թ-ին բացվեց հարավ- գերմանական առաջին «Հաստատություն թույլ մտավոր ընդունակություններով երեխաների փրկության համար» , իսկ 1841թ-ին Շվեյցարիայում հիմնվեց «Բուժական հաստատություն թույլ ունակություններով և  հոգեկան խնդիրներով երեխաների համար», որտեղ մեծ ուշադրություն էր դարձվում մարմնական    դաստիարակությանը և զգայական ֆունկցիաների զարգացման վարժություններին:

      Այսպիսով,  XIXդարի վերջը դարձավ ազգային հատուկ կրթական  համակարգերի  ձևավորման  ժամանակաշրջան, որի շրջանակներում հազվագյուտ դեպքերում կարելի էր հանդիպել ներառական կրթությանն  ու դաստիարակությանը: Դրա հետ մեկտեղ մանկավարժական նպատակները  սերտորեն միահյուսված էին բժշկական, կրոնական և հասարական  նպատակների հետ:Հասարակական հետաքրքրություններ հետապնդող նպատակները առնչվում  էին, առաջին հերթին, հասարակության շահերի հետ: Ի տարբերություն հասարակական պրագմատիկայի, աստվածաբանական մոտեցումը տվյալ խնդրի շուրջ, արտահայտվում էր` ծանոթացնել հասարակությունում ամենաթույլերին Աստծո խոսքի հետ, նրանց մեջ սերմանել քրիստոնեական հույս, և սեր և ինտեգրել քրիստոնեական համայնքների մեջ:Այսպիսով, եկեղեցին նույնպես հանդես եկավ ներառման կողմնակից, կատարելով դաստիարակչական դեր: Բժիշկները  իրենց խնդիրը տեսնում էին առաջին հերթին «բուժման» մեջ:  Հատուկ ուշադրություն էր դարձվում հիվանդության կանխարգելմանը և հիգիենիկ պայմաններին:

Մանկավարժական աշխատանքի սկզբունքները սերտորեն կապված էին բժշկական բուժման հետ: 
-անհատապես  զարգացնող միջոցների օգտագործում,
-տեսողական և լսողական ֆունկցիաների զարգացում` զգայական վարժությունների միջոցով:

– երևակայության և զգայարանների ուշադրության զարգացում շրջապատող առարկաների նկատմամբ :

-դիտողականության օգտագործում

-քայլ առ քայլ ուսուցանում`մեծացնելով դժվարության աստիճանը

– Կրոնական և բարոյական զգացմունքների արթնացում և անհատի սոցիալականացում:
Շատ նշանակալի է հանդիսանում այդ ժամանակներում հանդիպող այն կարծիքը,  որ մանկավարժական միջոցառումները պետք է սկսել արդեն  նորածնային և  վաղ, մանկական տարիքից:

Աղբյուրը՝

Ներառական կրթության առաջին քայլերը

                                    

        

Առողջ և սահմանափակ հնարավորություններով երեխաների մանկավարժական ինտեգրումը որպես  միասնական ուսուցում և դաստիարակություն,  հավասար չափով է ներկայացնում երկու խմբերի  երեխաների կրթական շահերը:    Ինտեգրումը որպես մանկավարժական երևույթ թվագրվում է մի քանի դար:

Մանկավարժության պատմության մեջ կան շատ կազմակերպությունների` տարբեր կրթական առանձնահատկություներով երեխաներին միասին ուսանելու և դաստիարակելու  օրինակներ: 

Սակայն, մեծ մասամբ, այդպիսի փորձը կրել է պատահական, ինքնաբուխ բնույթ և ստացել է  «կեղծ ներառում» անվանումը, այն պատճառով, որ  նախկինում ինտեգրման փորձը իր մեջ չուներ գիտական հիմք և հիմնականում լինում էր ոչ արդյունավետ:

Այդ օրինակները գործնականում   չեն վերաբերում գիտությանը,  պատմությանն   ու տարեգրությանը:
Մանկավարժական ինտեգրման զարգացման պատմությունը հիմնականում կապված է հատուկ մանկավարժության ստեղծման պատմության հետ, որում, ընդհանուր  մանկավարժության նման,  պետք է փնտրել  տարբեր կրթական հնարավորություններով երեխաների ներառական կրթության  և դաստիարակության արմատները:
Առողջ  երեխաների կրթության և դաստիարակության համակարգի և սահմանափակ հնարավորություններով մարդկանց ուսուցման  և դաստիարակության համակարգերի տարբերությունը միշտ սերտ կապված է եղել  հասարակության մեջ նրանց դիրքի, կրոնի  և տարբեր դարաշրջանների մշակույթի հետ: Սահմանափակ, ֆիզիկական, մտավոր հնարավորություններով  մարդիկ հաճախ մնում էին հասարակական կյանքի ստվերում:
Օտարման աստիճանը, եթե նրանք ընդհանրապես կարողանում էին ապրել,  կախված էր այդ ժամանակ երկրում տիրող նրանց հանդեպ հասարակության վերաբերմունքից, որը իր հերթին գտնվում էր սոցիալական, տնտեսական և քաղաքական իրավիճակի ազդեցության տակ:
Տեղեկությունները, որոնք մեզ են հասել պարզունակ մարդկանց  մշակույթի  մասին, թույլ են տալիս եզրակացնել, որ մարդկության պատմության սկզբում, մարդիկ իրենց  գոյատևելու ձգտումով     ուշադրություն էին դարձնում միայն մատաղ սերնդի առողջ ներկայացուցիչներին, իսկ հիվանդ խմբի կամ ցեղի  անդամները մնում էին ուշադրությունից դուրս:
Քարի կամ բրոնզի դարի առաջին շրջանում, այնպիսի երևույթի առաջացումը, ինչպես նստակեցությունն է,  տվեց թույլ կլանի մասին հոգալու հնարավորություն:

Որոշ մարդիկ գտնում էին, որ  հոգեկան հիվանդ մարդիկ գտնվում էին    չար ուժերի և հոգիների ազդեցության տակ, մյուսները` հակառակը, հոգեկան հիվանդությունը կապում էին կախարդանքի հետ: Հին մշակույթներում օրինակ շումերների, բաբելոնացիների, եգիպտացիների, ինչպես նաև հունական և հռոմեական անտիկ ժամանակաշրջանում, ինչպես նաև գերմանացիների մոտ, սերնդի ճակատագիրը որոշում էին ծնողները և հասարակությունը. դա հիմնականում վերաբերում էր տարբեր շեղումներով երեխաներին:   Շումերական օրենքի համաձայն ծնողները կարող էին զրկել կտակից կամ վաճառել  այդպիսի երեխաներին:տ և  երկրպագում էին հոգեկան հիվանդներին:

Բաբելոնում հայրը իրավունք ուներ սպանել նորածնին:  Եգիպտոսում կույրերը և հոգեկան  հիվանդները արժանանում էին բարի վերաբերմունքի, բայց մտավոր հետամնաց երեխաները մերժված էին հասարակության կողմից:  Այլ խոսքերով, անտիկ աշխարհում չկար միասնական ուսուցման և դաստիարակության նախադեպ նույնիսկ տարերային, ոչ կազմակերպված ձևով:
Քրիստոնեությունը-նոր ուսմունքը տարածեց նոր գաղափարներ և արժեքներ:Այն իր հետ հեթանոսական աշխարհ  բերեց կրոնական կարեկցանք, ուշադրություն թույլերի և տառապողների նկատմամբ:

Սրտացավությունը համարվեց ոչ միայն բարեգործություն, այլև պարտականություն: Վանքերում հայտնվեցին առաջին կացարանները թշվառների համար:  Բայց ճիշտ չէր լինի համարել, որ միջնադարում սահմանափակ հնարավորություններով երեխաները գտել էին իրենց տեղը հասարակությունում:
Երբ փորձ էր արվում բացատրել հետամնացության պատճառները, մարդիկ դիմում էին փիլիսոփայությանը:  Այնտեղ, որտեղ առաջ խոսում էին չար ոգիների մասին, քրիստոնեության հավատքի ի հայտ գալով, սկսեցին խոսել երեխայի մեջ մտած սատանաների մասին:Մարդիկ հավատում էին սատանայով երեխային փոխելուն, ինչպես նաև նախնիների մեղքերի  փոխարեն Աստծու  պատժին : Այդ հասկացություններին հակառակ, կար նաև կարծիք, որ սահմանափակ հնարավորությամբ երեխաները Աստծո պարգևն են,  որ նրանք իրենց ընտանիքի մեղքերն են քավում:Նույնիսկ ավելի ուշ շրջանում  Ավստրիայում և Շվեցարիայում թերհասները համարվում էին որպես սուրբ, այն գյուղում, որտեղ նրանք ծնվել են և ապրել էին, ուրախացել էին իրենց  հաջողությամբ:

Այսպիսով, չնայած  սահմանափակ հնարավորություններ  ունեցող մարդկանց նկատմամբ վերաբերմունքի  դրական ուղղությամբ էական փոփոխություններին, (քրիստոնեության գալուստի շնորհիվ), նոր խնդիրների ֆոնի վրա շատ նախապաշարմունքներ չվերացան:Նոր զարգացում է ստանում ոչ սովորական երեխայի  մեկուսացման միտումը  (այն դարեր շարունակ իրագործվել է ), այդ թվում սոցիալական և մանկավարժական մեկուսացումը հատուկ կրթական համակարգում :

Այսպիսով, հին միջնադարը   Արևմտյան Եվրոպայում, բնորոշվում է շատ հակասական վերաբերմունքով սահմանափակ հնարավորություն  ունեցող մարդկանց նկատմամբ: Արևմտաեվրոպական երկրները անցել են այդ դարաշրջանը մի կողմից բռնության և անհանդուրժողականության, մյուս կողմից`   աստվածացման և երկրպագման ճանապարհները, վանական և աշխարհիկ կացարանների ստեղծմանը:

                        Ներառական ուսուցման առաջին քայլերը   
Սահմանափակ հնարավորություններ  ունեցող երեխաների կրթության կազմակերպման առաջին փորձերը նկատվել են Կիևյան պետության զարգացման վաղ շրջանում:  Այն առաջին հերթին կապված է Ռուսիայում  քրիստոնեացման հետ` X դարում: 996 թվականին հաստատված կանոնադրությամբ ուղղափառ եկեղեցին պարտավոր էր հոգ տանել հավատացյալներին, կարիքավորներին, աղքատ և պակասամիտ մարդկանց:

Բացվում էին դպրոցներ այդպիսի երեխաների կրթության համար: Այն, որ որբերի, աղքատների, և այդպիսի հաստատություն  մյուս եկածների մեջ, կային նաև երեխաներ ինչպես տարբեր խախտումներով, այնպես էլ առանց խախտումների, չի հարուցում որևիցե կասկած և վկայում է տարերային դաստիարակության առաջին փորձերի մասին:
Այսպես, Կիևյան Ռուսիայում, և հետո Ռուսական կայսրությունում, ստեղծվեցին կացարաններ և դաստիարակության տներ, որտեղ ապրում և դաստիարակվում էին տարբեր խախտումներով երեխաներ:

Այդպիսի օրինակները հանգեցրել են այն եզրակացության,   որ   ի տարբերություն արևմտյան եկեղեցու, որը նվիրված է բարեգործությանը` աղքատ ու հիվանդ մարդկանց բուժմանը,  ռուսական եկեղեցին զբաղվում էր նաև նրանց ուսուցմամբ և դաստիարակությամբ,  ինչը հաստատում է այն  միտքը, որ դեռևս առաջին շրջանում եղել են ինտեգրման անորոշ ու անկազմակերպ ձևերը:
Արևմտյան Եվրոպայի պատմության մեջ նոր դարաշրջանը` Վերածննդի դարաշրջանը. իր հետ բերեց  մարդասիրության մտածողություն: Հասարակական, այդ թվում կրթական, հարաբերությունների համակարգում աստիճանաբար փոխվեցին սահմանափակ հնարավորություններով երեխաների տեղը և դիրքը:

Այդ համակարգում իր մեծ ավանդը ունեցավ  ռեֆորմացիայի դարաշրջանը : Այդ  քաղաքական, կրոնական և գաղափարական շարժումը  հանգեցրեց Քրիստոնեությունում նոր ճյուղերի առաջացմանը:   Ռենեսանսի մշակույթը  և բողոքականության գաղափարը մտնելով եվրոպացիների  մտքի մեջ, քիչ-քիչ փոխեցին մարդու մասին պատկերացումները: Չնայած այդ ժամանակահատվածում գաղափարական մարդասիրության դրսևորմանը, գործնականում կրթական համակարգում չեղան բավականին լուրջ փոփոխություններ, առնվազն մինչև  XVII դարի վերջը և XVIII դարի սկիզբը:

Ռուսաստանում տարերային ինտեգրման միտումը շարունակում էր իր գոյությունը նաև միջին դարերում: Իվան Գրոզնու «Стоглавый судебник»-ում կա հոդված  վանքերում աղքատներին, խուլուհամրերին, մտածողությունից զուրկ մարդկանց պահելու մասին, որպեսզի նրանք չվախեցնեն առողջ մարդկանց:

Այդպիսով, հասարակության «անհարմար» անդամներին մեկուսացնելու օրենքը, իրականում քարոզում էր այդպիսի երեխաների խմբերի շրջանում ինտեգրացում:
Վերջապես, եվրոպական քաղաքակրթության Լուսավորման  դարաշրջանը բացեց նոր էջ կրթության ոլորտում: Հին աշխարհում և վաղ միջնադարում տարերային ինտեգրման առանձին օրինակների փոխարեն վերածննդի և ռեֆորմիզմի դարաշրջանը իր հետ բերեց ընդհանուր և նոր ձևավորող մասնագիտական, կրթական համակարգերի տարանջատման միտում:  Մի կողմից, այդպիսի միտումները վկայում էին, առաջին, հերթին կրթական սահմանափակ հնարավորություններով  երեխաների կրթական խնդիրների նկատմամբ  գիտական շրջանակներում   առաջացած հետաքրքրությունների մասին, մյուս կողմից,  հատուկ ուսուցման կարիք ունեցող երեխաների կրթման և դաստիարակման ինտեգրման առաջին փորձերը հանդիսանում էին   նոր ճյուղի`հատուկ մանկավարժության  ազդարարման սկիզբ`  մանկավարժության գիտության հիման վրա, որը երկար տարիներ առանձին էր  ներկայացնում  տարբեր կրթական հնարավորություններ ունեցող երեխաների շահերը: 

Նման միտումը նախապայման էր ոչ միայն հատուկ ինտեգրման կարիք ունեցող երեխաների կարիքների և հնարավորությունների ուսումնասիրությունների համար: Դա դարձավ լիարժեք շփման փորձի սպառման պատճառ` առողջ երեխաների համար: Այնուամենայնիվ այդպիսի միտումները արտացոլում էին այդ ժամանակվա առաջադեմ  գործընթացները:

Այդ ժամանակաշրջանում զգայական շեղումներով երեխաների համար ստեղծվեցին կրթության և բուժման հնարավորություններ:  Կուտակվում էր երեխաների անհատական  ուսուցման  հաջող փորձը: XVIII դարը կապված է մի շարք վառ անհատականությունների հետ, որոնք իրենց  ներդրումն ունեցան ներառական և ուղղման մանկավարժությունների պատմության մեջ: Այդպիսի առաջին սուրդոմանկավարժներից մեկը Պերեյրան էր: Նա սովորեցնում էր խուլուհամր աշակերտներին, ոչ միայն  լսել ուրիշների ասածը, այլև խոսել:

Նրա կողմից ստեղծված  ֆիզիոլոգիական հայտնագործությունը ապացուցեց, որ բոլոր տեսակի զգայական ընկալումները ունեն նույն հիմքը  և կարող են իրար փոխարինել:
18-րդ դարի եկրորդ կեսի մեծագույն հումանիստ-մանկավարժներից մեկը` Ի. Գ. Պեստալոցին էր(1746–1827), որը  ի տարբերություն իր գաղափարակից ուսուցչի` Ժան Ժակ Ռուսոյի, զբաղվում էր որբ և հաշմանդամ երեխաների դաստիարակությամբ, այդ կերպ իր առաջին մանկավարժական գիտափորձերում ուսուցման և դաստիաարակության նկատմամբ կիրառելով ինտեգրման մոտեցում:

Այդ ժամանակ հռչակվեց համընդհանուր կրթության իրավունքը և պահանջվեց սահմանափակ հնարավորություններով մարդկանց  համար  տալ կրթության իրավունք: Դրանց  սովորել կարողանալու ունակությունը հաստատվեց Փարիզում  խուլուհամևերի և կույրերի համար առաջին պետական դպրոցներ բացելուց հետո, որոնք հատուկ կրթության համակարգի սկիզբն էին:

              Ֆրանսիական Հեղափոխության դերը մարդու իրավունքների     պաշտպանության գործում

Ֆրանսիական մեծ հեղափոխությունը և դրա` մարդու և քաղաքացու իրավունքների (1789) հռչակագիրը եղել է հզոր խթան ողջ Արևմտյան Եվրոպայում մտավոր և ֆիզիկական թերություններով մարդկանց քաղաքացիական   իրավունքների և կարգավիճակի վերագնահատման համար:Այդ ժամանակին է վերաբերվում     Ժ.Մ.Գ. Իտարաի  հեղափոխական գործունեությունը, որի վաստակը կայանում է նրանում, որ փորձեց մշակել զգայական, ինտելեկտուալ  և արդյունավետ գործառույթների վրա հիմնված դաստիարակչական մեթոդը, որը, ինչպես կպարզվի հետագայում, շատ կարևոր է մանկավարժական ինտեգրման իրականացման համար:

Ռուսաստանում համընդհանուր կրթությունից հատուկ կրթական համակարգի առանձնացման և անջատման  գործընթացը նույնպես թափ էր առնում: Գիտնականները նշում են  այն փաստը, որ եկեղեցիներին և վանքերին կից գործող ապաստարաններում անսովոր երեխաների հասարական կրթությունը սովորական երեխաների հետ` քիչ-քիչ սկսել է գրավել պետական իշխանությունների ուշադրությունը:

XVIII դարի կեսերին ստեղծվում են կրթական տներ, որտեղ  ոչ սովորական  երեխաները կրթվում են առանձին խմբերով: Խմբերի բաժանումը կատարվում էր  տարբերակման սկզբունքով:
Պետրոս Առաջինի և Եկատերենա II-ի գահակալման ժամանակ մանկությունը  պետության խնամակալության տակ էր:

1706–1772 թթ Մոսկվայում և Պետերբուրգում բացվեցին ապաստարաններ, որտեղ որբ երեխաների հետ դաստիարակվում էին խուլ երեխաները:` Այնուամենայնիվ, XIXդարի սկզբներին` դարաշրջան, որը բերեց  նշանակալի փոփոխություններ շատ երկրների կրթական համակարգում, նկատվեց առաջատար միտում: Ռուսաստանը փոփոխեց երեխաների կրթության և դաստիարակման  արևմտաեվրոպական մոտեցումը: Կրթական համակարգը հստակ շարժվում էր  տարբերակման ուղղությամբ:

Այն ֆոնի վրա, որ եվրոպական երկրների մեծ մասում օրենսդրական մակարդակով   XIX դարում ընդունել են օրենք համընդհանուր տարրական կրթության մասին, փոփոխվեց նաև սահմանափակ հնարավորություններ ունեցող մարդկանց կարգավիճակը: Մի շարք երկրներում ընդունվեցին նորմատիվային ակտեր  մտավոր և զգայական շեղումներ ունեցող երեխաների մասին:

            Տարբեր երկրների օրենքները Ներառական կրթության վերաբերյալ

1817թ Դանիա. ակտ խուլերի պարտադիր կրթության մասին:
1842թ Շվեդիա. օրենք աղքատ և կրթական դժվարություններ ունեցող երեխաների տարրական  կրթության մասին:
1873թ Սակսոնիա.՝ օրենք կույրերի, խուլերի և մտավոր հետամնացների պարտադիր կրթության մասին:
1881թՆորվեգիա.՝ օրենք խուլերի պարտադիր կրթության մասին:
1881թ Նորվեգիա. օրենք՝ մտավոր հետամնացների կրթության մասին:
1884թ Պրուսիա. օրենք  օժանդակ դասարաններից մանկավարժորեն մոռացության մատնված անապահով ընտանիքների երեխաներին դուրս բերելու մասին :
1887թ Շվեդիա    օրենքի նոր խմբագրում աղքատ և թուլամիտ   երեխաների առանձին տարրական կրթության մասին:
1892թ Շվեեդիա. օրենք խուլերի 8ամյա պարտադիր կրթության մասին:
1892թ Պրուսիա օրենք.  օժանդակ դասարանների ցանցը ընդլայնելու անհրաժեշտության մասին:

1893թ Անգլիա. օրենք խուլերի և կույրերի տարրական կրթության մասին:

1896թ Շվեդիա. օրենք կույրերի պարտադիր կրթության մասին

1899թ Անգլիա. օրենք մտավոր հետամնաց երեխաների մասին:

1900թ. Պրուսիա. օրենք խուլերի, կույրերի, մտավոր հետամնաց   երեխաների պարտադիր կրթության մասին:
1909թ Ֆրանսիա. օրենք օժանդակ դասարանների և դպրոցների ստեղծման մասին:
1914թ Բելգիա. օրենք մտավոր հետամնացների կթության մասին:

1920թ Նիդերլանդներ. կանոնակարգեր  մտավոր հետամնացների,  խուլերի, թույլ լսողությամբ և կույր երեխաների կրթության մասին:
1923թ Իտալիա. Օրենք խուլուհամրերի պարտադիր կրթության մասին:
Այդպես են առաջանում զարգացման տարբեր խախտումներով երեխաների կրթա-դաստիարակչական հաստատությունները: Հատուկ մանկավարժության բնագավառը` առանձնացված ընդհանուր մանկավարժության «բնից», որի  շրջանակներում  նկատվում էր տարերային ինտեգրումը, ենթարկվեց  հետագա մասնատման` իմացության   ավելի նեղ բնագավառների:

Մանկավարժության   զարգացման գիծը, որը սկիզբ է դրել ֆրանսիական սուրդոմանկավարժ Յա. Պ. Պերեյրան և մանկավարժական փորձարկումներին տանող Ժ. Իտարան, շարունակվեց XIX դարում Է. Սեգենի կողմից:

Նրա գաղափարները մեծ ազդեցություն ունեցան Ամերիկյան ուսումնա-դաստիարակչական համակարգի զարգացման վրա, ինչպես նաև հետագայում փոխառնվեցին Մ.Մոնտեսորիի կողմից ` իր «գիտական մանկավարժության» մեթոդը ստեղծելիս:

Այսպիսով,  նկարագրված ժամանակաշրջանում սահմանափակ հնարավորություններ ունեցող երեխաների կրթական խնդիրները ստանում են գիտական   զարգացում, իսկ  գաղափարների գործնականում իրագործումը սկսվում է XIX դարի երկրորդ կեսից   և   արտահայտվում է  լրացուցիչ դասերի անցկացումով, օժանդակ դասարանների,    իսկ ավելի ուշ` դպրոցների բացումով:  Այսպես Անգլիայում առաջին օժանդակ դպրոցները բացվել են 1892թվին:
                         Աղբյուրը           

Ներառական ուսուցման պատմությունը

Իր ողջ գոյության ընթացքում մարդկային քաղաքակրթությունը  անցել է երկար և  հակասական ճանապարհ`  հաշմանդամություն ունեցող երեխաների նկատմամբ:   Դա   ճանապարհ էր  հասարակության հոգեկան էվոլյուցիայի,  որտեղ  հանդիպել են ինչպես արհամարհանքի, ատելության, բռնության, այնպես էլ հոգատարության և  բարեսրտության օրինակներ:

 

Միայն մի բան չէր հանդիպում նախկին հարաբերություններում՝   համագործակցություն հավասար պայմաններում:   Հենց այդպիսի համագործակցության են ձգտում ներառման (ինտեգրման)  կողմնակիցները:

Բազմաչափ ինտեգրման գործընթացը համահունչ է միասնության փիլիսոփայության գաղափարին:

Կրթության մեջ ինտեգրացիան  անբաժան կապված է միջդիսցիպլինարության հետ և  այստեղ ծագում են առաջին խնդիրները:  Միջդիսցիպլինարությունը, որը  կոտրում է պայմանական սահմանները, վախեցնում է ոչ միայն պաշտոնյաներին:

Շատ մասնագետներ ձգտում են անջատել իրենց՝ «օտար» ոլորտի մասնագետներից, ստեղծելու, այսպես կոչված, «մաքուր»  գիտություն` մոռանալով  ու՞մ համար են նրանք դա անում: Բայց առաջադիմականներ միշտ կան:  Մենք նրանց ենք  պարտական   առաջընթացի համար, այդ նրանք են խախտում քարացած մտածողությունը՝ տալով թարմ,  վաղվա օրվա գաղափարներ:

           Թեոդոր Հելբրյուգելի ուսմունքը

Այդպիսի առաջադիմականներից  էր գերմանացի բժիշկ և մանկավարժ, Գերմանիայի Պեստալոցիի անվան բարձրագույն մանկավարժական  մրցանակի մրցանակակիր Թեոդոր Հելբրյուգելը:  Նա դարձավ Մյունխենյան  մանկական կենտրոնի հիմնադիրն ու ոգևորողը, որի պատերի ներքո ներառման գաղափարը  իրականություն դարձավ՝  բազմաչափ գոծընթացում՝ներկայանալով այնպիսի տարրերով,   ինչպիսիք են.

• միջառարկայական ինտեգրացիան, որը արտահայտվում է բժիշկների, մանկավարժների, հոգեբանների և այլ մասնագետների    հետ սերտ  համագործակցությամբ:

• Տարբեր կրթական առանձնահատկություններով երեխաների ինտեգրումը և մանկապարտեզի ու դպրոցի պայմաններում     տարբեր տարիքի երեխաների ներառումը,    Մոնտեսորիի մանկավարժական մեթոդով:
• ինտեգրման ախտորոշիչ-թերապևտիկ և բուժական-  դաստիարակչական գործընթացների ներառումը ընտանիքում, մանկապարտեզում, և դպրոցում:

            Հարկ է նշել, որ Մարիա Մոնտեսորիի կողմից մշակված մանկավարժական և  բուժական-մանկավարժական ծրագիրը,    մեկնարկել է Կազանում՝ շարունակելով գերմանա-ռուսական համագործակցության ավանդույթները:

Ուսուցումը իր մեջ ընդգրկում է հիմնական սկզբունքների վերանայում  և Մոնտեսորիի մեթոդի գործնական կիրառում  հիմնական  դիդակտիկ միավորներով: Վերանայվում են  տարբեր շեղումներով երեխաների հետ աշխատելու որոշ մոտեցումներ,     սահմանափակ հնարավորություններով  երեխաների և առողջ երեխաների համատեղ դաստիարակման վերաբերյալ հարցեր:

Հեղինակները  հույս են հայտնում, որ  ներկայիս աշխատանքը հետաքրքրություն կառաջացնի ծնողների և մասնագետների մոտ ոչ միայն մանկավարժների, այլև բժիշկների, հոգեբանների և բոլոր այն մարդկանց մոտ, որոնք կապված են վերականգնողական զարգացման և մանկավարժական ներառման հետ, որն իրենից, ըստ էության,  ամբողջ գործընթաց է ներկայացնում: Այդ գործընթացը անիմաստ կլինի առանց  մեր ընդհանուր համակարգված աշխատանքի:
Գիրքը ստեղծելիս օգտագործվել են ինքնատիպ արտասհմանյան աղբյուրներ՝ (Թ. Հելբլրուգերի աշխատություններ, Մյունխենյան մանկական կենտրոնի արխիվային նյութեր և այլն):

               Ֆաինա Լազարեվնա Ռատների դերը կրթական ոլորտում

           Ֆաինա Լազարևնա Ռատներ- մանկավարժական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր, Կազանի Լենինի անվան պետական լեզվաբանության ինստիտուտի տնօրեն:  Հեղինակ է ավելի քան 180 գիտական ​​աշխատությունների (այդ թվում `ավելի քան 15 մենագրությունների եւ ուսումնական ձեռնարկների), որոնք վերաբերվում են  կրթության, բարձրագույն դպրոցի մանկավարժության, օտարերկրյա մանկավարժության, օտար լեզուների դասավանդման  ոլորտներին:

Հոգեբանա-մանկավարժական գիտությանների բնագավառում մեծ ավանդ ունենալու,  ապագա սերնդին դաստիարակելու,  օրինակելի դասագրքեր ստեղծելու և   կրթական-մեթոդական գրականության զարգացման համար նա Ռուսաստանի դաշնության կողմից պարգևատրվել է Կ Դ. Ուշինսկու   մեդալով,  ինչպես նաև «Արևի լույս» միջազգային մեդալով (Մյունխեն. Գերմանիա):
Ալեքսանդրա Յուսպովա Յուրեվնա-  Կազանի Լենինի անվան պետական համալսարանի գերմաներեն լեզվի ամբիոնի դոցենտ, մանկավարժական  գիտությունների թեկնածու:  Նա հեղինակ է կրթության ոլորտում ներառական ուսուցման և դաստիարակության վերաբերյալ  մի շարք աշխատությունների, ուսումնասիրել է    Մարիա Մոնտեսորիի մանկավարժական  ժառանգությունը:

   Սոցիալական  լիարժեքությունը դաստիարակության  նպատակի վերջնական նպատակն է  (Լ. Վ. Վիգոտսկի):
Ներկայումս ստեղծված սոցիալական հարաբերությունները հեռու են ներդաշնակ լինելուց: Այդ թերությունը արտահայտվում է երեխաներին բաժանելով «նորմալ մեծամասնության» և «հետ մնացող փոքրամասնության»՝  մեկուսացնելով նրանց միմյանցից և զրկելով նրանց լիարժեք շփման հնարավորությունից:

Կրթության  ոլորտում, մասնավորապես` այդպիսի աններդաշնակությունը  արտահայտվում է համընդհանուր և հատուկ կրթական ծրագրերի բաժանումներով:
Այդպիսի պրակտիկան խրախուսվում է, նաև  առողջապահության համակարգում:

Երկու հիմնարար սոցիալական համակարգերի  այդ  զարմանալի բաժանումը իրենց  շարունակությունն են գտնում մանկավարժության և բժշկության գիտական դիսցիպլիններում: Բայց բժիշկն ու մանկավարժը պետք է    միմյանց ընդառաջեն՝  հանուն երեխայի:

Ներառումը  դիտարկելով որպես  հասարակական հարաբերությունների   զարգացման հիմնական խնդիրներից մեկը,  Ռուսաստանը պետք է վերամշակի իր սեփական մոդելը  տեղական և արտասահմանյան  գիտնականների  գաղափարները հարմարեցնելով ռուսական հանրության մշակութային  ավանդույթներին և նորմերին:

ХХ դարի  90- ական թվականներին  Ռուսաստան եկած մանկավարժական ինտեգրման  գործընթացները հիմնականում ի վիճակի չէին լուծելու այդ խնդիրը, քանի որ ներառման  գործընթացները  քննարկվում էին հատուկ մանկավարժության սահմանափակ  ձևերով, որը  հիմնականում զբաղվում էր սահմանափակ հնարավորություններով  երեխաների կրթության հարցերով:

Իսկական մանկավարժական  ինտեգրման գաղափարը   նշանակում է  ինչպես հաշմանդամ երեխաների, այնպես էլ առողջ երեխաների շահերի պաշտպանություն: Այդ գաղափարի իրագործման համար, պետք է ներառական կրթությունը  և դաստիարակությունը  անջատել հատուկ կրթությունից և միավորել մանկավարժների, բժիշկների և հոգեբանների ջանքերը:

Այդպիսի փորձը իրագործվեց Թ. Հելբրյուգերի կողմից- տարբեր կրթական հնարավորություններ ունեցող երեխաների վերականգնողական զարգացման մանկավարժական ինտեգրացիայի ուրույն հայեցակարգի հեղինակ: 
Հայեցակարգի կառուցվածքը կազմեցին

1. Ախտորոշիչ-թերապեվտիկ բաղադրիչը, որը բաղկացած է մի շարք ախտորոշիչ և դրանց համապատասխանող բուժական ծրագրերից, որոնք թույլ են տալիս որոշել և ուղղել երեխայի ֆիզիկական, հոգեբանական և սոցիալական զարգացման խախտումները և ըստ դրանց սկսել վերականգնման գործընթացը:

Այդ բաղադրիչի առանձնահատկությունը կայանում է նրանում, որ առաջին անգամ,        երեխայի զարգացումն ուսումնասիրելիս, Թ.Հելբրուգելը ելնում էր Էթոլոգիական սկզբունքից, այսինքն  վարքագծային ռեակցիաների հաշվառումից և կիրառեց այդ  սկզբունքը մանկավարժական պրակտիկայում:
2.  Մոնտեսորիի-մանկավարժության գաղափարները, որպես  բազային մանկավարժության մոդել, երեխային ընդգրկելով սովորական կրթական ինտեգրման ընտանիքում, մանկապարտեզում և դպրոցում:
3. Ծնողների հետ աշխատանքը, որը  իր մեջ ընդգրկում է ընտանեկան դաստիարակություն և ծնողների բժ շկա-հոգեբանա-մանկավարժական վարվեցողության բարձրացում:

Հայեցակաարգի հիմնական բաղադրիչ է հանդիսանում ներառական կրթությունը և տարբեր առանձնահատուկ ունակություններով երեխաների դաստիարակությունը ստեղծված Մարիա Մոնտեսորիի գաղափարների հիման վրա:

Այն  իրենից ներկայացնում է Մոնտեսորի մանկավարժության զարգացման  նոր փուլ, համակցված, ըստ Թ.  Հելբրյուգելի, երկու մանկավարժական ուղղություններ. աշխարհում հայտնի Մոնտեսորի- մանկավարժությունը առողջ երեխաների համար և  պակաս հայտնի, Մոնտեսորի- մանկավարժությունը սահմանափակ հնարավորություններով երեխաների համար:

Պարզ է, որ ապահովելու համար  ինչպես նման  ներառման համակարգի իրագործումը,  այնպես էլ դրա արդյունավետությունը, հարկավոր են պարտադիր պայմաններ:

– Նախնական  և ուղեկցող ախտորոշիչ- համակցված միջոցառումների իրագործում,
– Մանկական խմբի ձևավորման հստակ սկզբունքների պահպանում`    տարբեր տարիքային, և տարբեր ունակություններով երեխաների համապատասխանեցում, սոցիալական զարգացման մակարդակների հաշվառում:
– Ծնողների մասնակցությունը բոլոր ներառական միջոցառումներին:

Այդ պարտադիր պայմանների չպահպանումը,  այսինքն տարբեր կրթական հնարավորություններով երեխաներին ընդհանուր խմբում տեղավորելը,  այսպես կոչված, «կեղծ ինտեգրումը» կարող է վատ հետևանքների հանգեցնել:

Ներառական  համակարգի առավելությունը, որը  նախատեսված է ինչպես սահմանափակ հնարավորություններով,  այնպես էլ առանց սահմանափակումներով  երեխաների անհատական և իմացական զարգացման համար, պայմանական կարելի է բաժանել երկու ենթախմբերի (գործնականում չտարանջատված միմյանցից):

           Սոցիալական բնույթի առավելություն

•     բոլոր երեխաների ինքնուրույնության զարգացումը` օգնություն տրամադրելով:

• երեխաների սոցիալական փորձի հարստացում:
•  համբերատարություն, խղճահարություն,  մարդասիրություն, հանդուրժողականություն դրսևորելու կարողության զարգացում:
         Հոգեբանական բնույթի առավելություն: 
  •   գերազանցության կամ թերարժեքության զգացումների բացառում:
      Բժշկական բնույթի առավելություն•  Տվյալ հասարակության առողջ տեսակի վարքի իմիտացիան որպես վարքագծային նորմ:
  •   երեխաների պաթալոգիան խորացնող և սահմանափակ հնարավորությունների  զարգացմանը  տանող  սոցիալական    մեկուսացման բացառում:
          Մանկավարժական բնույթի  առավելություն •  Յուրաքանչյուր երեխայի զարգացման դիտարկումը որպես եզակի գործընթաց(հրաժարվել երեխաներին մեկը մյուսի հետ համեմատել):
  •  Հաղորդակցության  միջոցով իմացական(այդ թվում լեզվական) ունակությունների զարգացում:

            Օգտված աղբյուրները՝1,                       

                      

          

Գեղեցկության սրահների պատմությունը` ակունքներից մինչև 20- րդ դարի կեսը

Գեղեցկության սրահները 21-րդ դարում դարձել են ժամանակակից մարդու սովորական առօրյայի մի մասը:  Շուգարինգ, լիֆտինգ, պիլինգ բառերով  արդեն ոչ մեկին չես զարմացնի, էլ ինչ ասենք ավանդական մերսման, մատնահարդարման և ոտնահարդարման մասին:    

Իսկ դուք երբևիցե  մտածել եք, թե   ի՞նչպես են հայտնվել առաջին այդպիսի հաստատությունները, ինչու քիմիական գանգրացումը  հիշեցնում էր ինկվիզիցիայի տանջանքներից,  ո՞վ է մտածել կոսմետոլոգի մասնագիտությունը: Եկեք միասին ուղևորվենք անցյալի գեղեցկության սրահներ և իմանանք, ինչպես է զարգացել նրանց պատմությունը: 

  

                                    Գեղեցկության սրահների ակունքները

Առաջին հիշատակումները Գեղեցկության սրահների   մասին  այնտեղի,   որտեղ մարդիկ գալիս գեղեցկանալու,  թվագրվում է մ.թ. 9-րդ դարի կեսերին: Հենց այդ ժամանակ  Իսպանիայի մահմեդական կառավարիչը Բաղդադից իր մայրաքաղաք Կորդովա հրավիրեց  հայտնի երգիչ  և  երաժիշտ` Զիրյաբին: Ինչպես պարզվեց, նա գիտեր ոչ միայն երգել և նվագել,  այլ նաև գլուխ էր հանում հիգիենայի հիմունքներից, նորաձևության միտումներից: Մասնավորապես նա հայտնագործել է  ատամի մածուկը:  Ցավոք նրա  բաղադրատոմսը  չի պահպանվել, բայց   պատմական փաստաթղթերում   նշվում է,    որ այն ուներ հաճելի համ: Կա վարկած, որ նա միանգամից բացել է մի քանի գեղեցկության սրահներ Կորդովայի ազնվական կանանց համար: Այնտեղ նա սովորեցրեց նրանց հագնվել  եղանակին համապատասխան, լվանալ գլուխը հոտավետ յուղերով, ցուցադրել   կտրվածքների  և դիմահարդարման նոր միտումները, առաջարկեց սանրվածք`  մազափնջով մինչև հոնքերը  

Միջնադարում գեղեցկության սրահները պարզապես  գոյություն ունենալ չէին կարող: Խիստ կրոնական  կանոնակարգերը  սահմանափակում էին ամեն  մարմնականը, այդ պատճառով գեղեցկության  էտալոնները բավականին համեստ ու պարզ էին:    Հիմնական շեշտը 17–18 դարերում դրվում էր բնական գեղեցկությանը և մաշկի խնամքի վրա, իսկ բոլոր կոսմետիկական միջոցները վաճառվում էին դեղատներում կամ պատրաստվում էին կանանց կողմից ինքնուրույն   ձեռքի տակ եղած նյութերով:

                                          Առաջին գեղեցկության սրահների հայտնվելը

Առաջին գեղեցկության սրահները Հյուսիսային Ամերիկայում հայտնվել են19-րդ դարի վերջին:Դրանց մեծամասնությունը ղեկավարում էին կանայք: Դրա վառ օրինակ է հանդիսանում Մարթա Մատիլդա Խարպերի պատմությունը:     կանադացի ծագումով   Մարթան տնային  տնտեսուհի, ով 25 տարի աշխատել էր  որպես սպասուհի:  Այդ ժամանակահատվածում նա բավականին բան իմացավ դեմքի և  մաշկի խնամքի  բույսերի օգտագործման մասին: Իր փորձը նա իրագործեց, բացելով իր առաջին անձնական գեղեցկության սրահները Նյու-Յորքի նահանգի  Ռոչեստեր քաղաքում 1888 թ-ին: Նրա հաջողությունը չուներ հավասարը. արդեն 1928-ին ամբողջ աշխարհում հաշվվում էր 500 սրահ, որոնք պատկանում էին Խարպերին: Խարպերի այցեքարտը նրա շլացնող երկար, շականակագույն մազերն էին:  

Ինքը Մարթան բացահայտ քննադատում էր վտանգավոր  կոսմետիկական   արտադրանքները, պնդելով,  որ չկա բնական գեղեցկությունից լավը :Այդ պատճառով  էլ լաբարատորիաներում արտադրվում էին  մազերի աճը խթանող  և մազերի փայլը բարելավող բնական միջոցներ:  Այդպիսի մոտեցումը անվանվեց Խարպերի մեթոդ>>  և իրագործվեց  իր յուրաքանչյուր սրահում` Նյու Յորքից մինչև Սան ֆրանցիսկո,  Էդինբուրգից մինչև Բեռլին: 

1905 թ-ին  Խացկո Էնդոն բացեց իր հաստատությունը Գինզայում,  որը  հիմնական առևտրային տարածք էր  Տոկիոյում՝ (Ճապոնիա):Սկզբում այդ բիզնեսը սկսվեց որպես հարսանեկան սրահ. Տոնակատարության իրագործման հետ մեկտեղ, արարողության կազմակերպման եւ բանկետների կազմակերպման հետ միասին, Էնդոն նաեւ առաջարկեց դիմահարդարման  եւ վարսահարդարման ծառայություններ: Ծառայությունները ունեին մեծ պահանջարկ: Զարմանալի չէ, որ առ այսօր 100 տարի անց  Hatsuko Endo-ի ապրանքանիշը բարգավաճում է:

Իսկ արդեն 1935 թ-ին շրջանառության մեջ մտավ Shiseido ապրանքային նշանը, որը իրագործեց եզակի  գաղափար` մոբիլ գեղեցկության սրահները:Ադպիսի նորարարության հիմնական նպատակը    կոսմետիկական ապրանքանիշի գովազդն ու  տարածումն էր: Սկզբում  այդպիսի սրահները գործում էին Տոկիոյում, իսկ հետո սկսեցին նվաճել  Ճապոնիայի այլ  շրջանները:.  

Այդ հաստատություններում աշխատող  կոսմետոլոգները  խորհուրդներ էին տալիս արտաքինի բարելավման և անձնական հիգիենայի մասին, պատկերացում էին տալիս  կոսմետիկայի օգտագործման տեխնիկայի, մաշկաբանության հիմունքների մասին: Բացի այդ  մասնագետները  մշակույթի առումով լավ պատրաստված էին, հասկանում էին թատրոնից, երաժշտությունից, արևմտյան նկարչությունից:  Նրանք ոչ միայն վաճառում էին  Shiseido կոսմետիկա, այլ իրականում նորաձևության  օրենսդիրներն էին:  Հենց այդ պատճառով, զարմանալի չէ, որ երկու տարի անց մոբիլ սրահներ սկսեցին հայտնվել Կորեայի, Մանջուրիայի և Թայվանի  հանրախանութներում և խանութներում: 

                      Ելենա Ռուբեյնշտեյնի սրահները

Լեհուհին, ով բախտի բերմամբ հայտնվեց Ավստրալիայում: 1902 թ-ին  Մելբուռնում նա բացեց իր առաջին գեղեցկության սրահը,առաջարկելով իր հաճախորդներին  արտաքինը խնամելու համար դեղամիջոցներ:   Ընդ որում,   20–րդ դարի առաջին տարիներին, Ելենան իրեն նվիրում է կրթությանը, առաջատար Եվրոպական համալսարաններում, ուսումնասիրելով դիետոլոգիայի, մաշկաբանության, վարսահարդարման և այլ օգտակար գիտելիքների հիմունքները:   

Ելենան ուներ յուրահատուկ մոտեցում,  հենց նրան  ենք մենք պարտական  կոսմետոլոգի մասնագիտության  գոյության համար: Գաղտնիքը նրանում էր, որ տիկին Ռուբենշտեյնը առաջնորդվում էր սկզբունքով  «իմանալ և հասկանալ մաշկի մասին ամեն ինչ, որ կարողանա ուղղել նրա թերությունները»:Արդեն 1915թ-ին Ելենայի գեղեցկության սրահները հայտնվեցին Լոնդոնում, Նյու Յորքում, Փարիզում:  

Նա ինքը անձամբ  աշխատել է կանանց հետ, ինչը թույլ էր տալիս նրան հետազոտել նրանց  պահանջները և սպասումները, իսկ հետո բավարարել` պատրստելով  նոր ապրանք կամ առաջարկելով նոր ծառայություն:  Ելենան առաջինն էր, ով իրագործեց մաշկի դասակարգումը ըստ տեսակների  և  իր ապրանքները հարմարեցնել նրանցից յուրաքանչյուրին:

Սրահի տիրուհին սովորեցնում էր հաճախորդներին կոսմետիկական տեխնիկային: 

Ռուբենշտեյնի  սրահների առանձնահատկությունը կայանում էր նրանում, որ  նրանցից յուրաքանչյուրի համար  պատրաստում էին  կոսմետոլոգներ:Այդպիսի մասնագետը պետք է ժպիտով առաջարկեր հաճախորդներին  տվյալ,  իսկ ամենագլխավորը անհատական, ընտրված խորհուրդներ:

Այդ ձևով Ելենային հաջողվել հասնել նրան, որ նրա հաստատությունները լինեին միակ վայրերը, որտեղ  կարողանային  իրականացնել գիտականորեն հիմնավորված  գործողություններ, պահպանելու համար կանանց դեմքի և մարմնի  գեղեցկությունը: Միայն պատկերացրեք, որ  մի օր  Helena Rubinstein ապրանքանիշով սրահում անցկացնելը հաճախորդներին արժենում էր 100-150 դոլար:  Այդ ժամանակների համար դա ահռելի  գումար էր:  Զարմանալի չէր,  որ դա կարող էին իրենց թույլ տալ միայն բարձր խավի կանայք:Կոսմետոլոգիական ծառայություննեը դեռևս շարունակում էին ճոխություն համարվել: Ռուբենշտեյնի  գեղեցկության սրահները դառնում էին  կենտրոններ, որտեղ միաձուլվում էին գիտությունը, արվեստը, և գեղեցկությունը: Ելենան դրանցից յուրաքանչյուրի  համար ընտրում էր ամենաբարձր վարկանիշ ունեցող տարածքները և հոյակերտ շենքերը:

Հաջողության գրավականը   անհատական մոտեցումը և կոսմետիկայի ընտրությունն էր յուրաքանչյուր հաճախորդի համար,  ինչը ապահովում էր անհավանական արդյունք: Դրա վառ ապացույցը դարձավ Vogue  1915 թ-ի ամսագրի հոդվածը  Ելենա Ռուբենշտեյնի սրահները–իդեալական համադրություն`հաճույք  աչքերի  համար, հարմարավետություն  մարմնի համար:

                                Elizabeth Arden գեղեցկության սրահների առաջացումը

                       

                       Elizabeth Arden` ևս մի պայծառ աստղ գեղեցկության ոլորտի և կոսմետոլոգիական  արդյունաբերության մեջ:

 Իր առաջին  սրահները,Ֆլորենս Հենտենգել Գրեհեմ ապրանքային նշանի սեփականատերը, նույնպես բացել էր  անցյալ դարի սկզբին:   Մասնավորապես  Նյու-Յորքում Red Door (բառացի թարգմանաբար «Կարմիր» դուռ սրահը հայտնվեց  1910թ-ին:  Սեփականատիրուհու կարծիքով  «Կարմիր դուռը»  աշխատում է երթևեկության լուսացույցի սկզբունքով, կանգնեցնելով  անցնողին,  իսկ եթե  նրանք կանգնել են  ամպայման կմտնեն: 1912 թ-ին  Ֆլորենսը գնում է ֆրանսիա, ուսումնասիրելու  դեմքի մերսման տեխնիկան  և կոսմետոլոգիայի գաղտնիքները, որոնք  օգտագործվում են  Ֆարիզի ամենալավ  գեղեցկության սրահներում:

Ուղևորությունից  նա վերադարձավ  ոչ միայն  հարուստ փորձով, այլ  նաև   դիմափոշու և  գունափոշու սեփական մշակմամբ:    

Կոսմետոլոգը աշխատում է հաճախորդների  հետ   սրահներից մեկում: 

Օգտագործված ժամանակը իզուր չանցավ , Elizabeth Arden–ի հաջողությունը  թույլ տվեց 1915 թ-ին  բացել սրահներ միջազգային մաշտաբով: Red Door–ում  առաջինն էր, որտեղ հաճախորդները կարող էին ստանալ համալիր դեմքի խնամք:Մասնավորապես  բոլոր   ընթերցկարգերը բաժանված էին  չորս խմբի.  Մաշկի մաքրում, սառեցում, սնուցում, խոնավացում  - այդ մոտեցումը արդիական է կոսմետոլոգների շրջանում  մինչ այսօր: Այդ հաստատությունների ծառայություններից կարող էին  օգտվել բացառապես հարուստ տիկնայք: ԵՎ  սեփականատիրուհին  համառորեն պաշտպանում էր իր հաստատությունների էլիտար կարգավիճակը, անհանգստանալով բարձրաճաշակ  ինտերիերի,  բացառապես պրոֆեսիոնալ աշխատակազմի և  կոսմետոլոգիական միջոցների  նրբագեղ ձևակերպմամբ:

.                         Ռուսաստանում  գեղեցկության սրահների հայտնվելը

 Մինչև 1702թ, երբ  Պետրոս Առաջինը բառացիորեն ստիպեց ազնվականությանը ընդունել եվրոպական նորաձևության միտումները, արտաքին տեսքի և կոսմետիկայի հանդեպ վերաբերմունքը բավականին  պարզունակ էր: Մարդիկ բավարարվում էին  սափրիչի ծառայություններից, օգտագործում էին սեփական պատրաստած միջոցները: Սակայն 18 –րդ դարի սկզբում, երբ ազնվական կանանց թույլատրեցին հաճախել  պարահանդեսների և այլ  հանդիսավոր միջոցառումների, գեղեցիկ արտաքինը  դարձավ գրեթե ամենակարևոր մարդկային որակը: Ճիշտ է այդպիսի ճոխություն կարող էին իրենց թույլ տալ միայն էլիտան:Այդ պատճառով  կայսրության բնակչության  մյուս շերտերը ստիպված էին  բավարարվել  թափառող սափրիչների  ծառայություններով: Նրանց  բոլոր  բարիքները իրենց մոտ էր, մեծ   արկղով  կոսմետիկայով, օծանելիքով  և գործիքներով  և մինչև անգամ հատուկ աթոռը իրենց հետ էր:1812թ–ի  պատերազմից հետո  նորաձև դարձավ  հրավիրել մասնագետներ Փարիզից: Գալով, օտարերկրացիները   բացեցին նորաձև  հաստատություն` շքեղ կահույքով, հայելիներով:. Հետագայում պատմական իրադարձությունները խոչընդոտեցին  գեղեցկության  արդյունաբերության  զարգացմանը, իրար հաջորդող  հեղափոխությունը և Սովետական Միության ձևավորումը,պահանջում էին համախմբել ժողովրդի ամբողջ ներուժը հանուն ընդհանուր գործի:  

 1910թ-ին ոչ պակաս կարևոր  իրադարձություն դարձավ  հեղինակավոր կոսմետոլոգ և  օծանագործ  Ա. Մ- Աստրաումովի   հատուկ լաբարատորիայի բացումը  Մոսկվայում, որը շուտով   վերածվեց  բուժական կոսմետոլոգիայի ինստիտուտի,  այդ  ժամանակ  աշխարհում միակը:Այստեղ կարելի էր օգտվել տարբեր ձևերի ծառայություններից մանիկյուրից մինչև մաշկի տարբեր հիվանդությունների և մազաթափության բուժումը:

Երկրի վրա ծանրացած «երկաթե  վարագույրը» լիովին բացառեց արևմտյան աշխարհից գաղափարներ վերցնելու հնարավորությունը:

 Սակայն  Մոլոտովի կնոջը–Պալինա Ժեմչուժինային հաջողվեց հասնել կարևոր փոփոխությունների գեղեցկության արտադրության ոլորտում:Լինելով 1929թ-ին Փարիզում, նա զարմացավ սրահների հսկայական քանակից: Վերադառնալով տուն նա հասավ 1930թ-ին, նմանատիպ հաստատատության բացմանը:Սովետական երկրում «Գեղեցկության սրահ» բառակապակցությունը համարվում էր բուրժուական, այդ պատճառով որոշեցին  վերանվանել  բժշկական կոսմետոլոգիայի սենյակ:Այստեղ հաճախորդները կարող էին անցնել  մերսման կուրս դեմքի համար`Պոսպելովի  մեթոդով,  կոսմետիկական և հիգենիկ մերսման  կուրս, անհրրաժեշտ խնամք` գլխամաշկի և մազերի համար:

  Մինչև  1935թ-ը նմանատիպ կաբինետներ բացվում են այլ շրջաններում:Բայց եթե Եվրոպայում և Ամերիկայի Միացյալ նահանգներում գեղեցկության սրահները  զուգորդվում էին բիզնեսի հետ, ապա բուժական կոսմետիկայի սենյակները  Սովետում ` քաղաքականության: Սովետական   կինը չէր կարող նման լինել արևմտյան երկրների կնոջ կերպարին, այդ պատճառով խոսելով կոսմետոլոգիայի մասին, շատ մեծ տեղ էր տրվում հիգիենային, այլ ոչ գեղեցկությանը,  որպես այդպիսին: Բժշկական կոսմետիկայի սենյակները օգտագործվում էին, որպես անձնական հիգիենայի դաստիարակության   միջոց:

Երկրորդ համաշխարհային պատերազմը ստիպեց ընդհանրապես մոռանալ գեղեցկության մասին և բժշկական կոսմետիկայի զարգացման վերսկսումը հնարավոր դարձավ միայն 50-ական թվականներին:

 Բժշական կոսմետիկայից մինչև 50- գեղեցկության սրահները էլեկտրականությունից մինչև հուլիվուդյան ֆիլմեր:

Գեղեցկության սրահների նշանակությունը փոփոխվեց ժամանակի ընթացքում:    Առաջին հերթին դա հաստատություններ էին,  որտեղ իրականացվում էին բացառապես կոսմետիկական և վարսավիրական ծառայություններ: նրանց քանակը շատ սահմանափակ էր: Տեխնոլոգիայի զարգացումը և նրա հասանելիությունը գեղեցկության ինդուստրիայի համար, թույլ էր տալիս  ընդլայնել ծառայությունների ցանցը և մեծացնել ժամանակի քանակը, որ անցկացնում էին կանայք այդ հաստատություններում:    Օրինակ` գեղեցկության սրահներում էլեկտրականության հայտնվելը, այդ բիզնեսը հասցրեց այլ մակարդակի:   

Ամենահայտնի ծառայությունը  դարձավ քիմիական գանգրացումը, որը պահպանվում էր վեց ամիս: 1906 թ-ին ներկայացվեց  գանգրացման համար առաջին սարքը, որը իրենից ներկայացնում էր ապարատ,  հագեցած  ջեռուցման մետաղական ձողերով: Իհարկե այդպիսի սանրվածք կարող էին իրենց թույլ տալ  միայն  երկար մազեր ունեցող կանայք: Կարճ մազեր ունեցող կանանց  մոտ այդպիսի գանգրացումը կարող էր   հանգեցնել գլխամաշկի լուրջ այրվածքների:

 Ամեն դեպքում այդ  տեխնոլոգիական նորությունը  բացառիկ էր  ԱՄՆ–ի և Եվրոպայի գեղեցկության սրահներում  մինչև 1930 թվականները:

Այդ ժամանակ արդեն հայտնվեցին այլ նորություններ՝  էլեկտրական կափույրը, մազի չորանոցը:

ԱՄՆ-ում և Եվրոպայում գեղեցիկ սեռի ներկայացուցիչները կատարում էին ավանդական ամենշաբաթյա հանդիպումներ գեղեցկության սրահում: Հիմա նրանք հնարավորություն ունեին ոչ միայն անել նորաձև սանրվածք, մանիկյուր, մաշկի խնամք, այլև շփվել և բամբասել:Բացի այդ, այդպիսի հաստատություններում վաճառվում էր կոսմետիկա, որը հնարավոր չէր գնել սովորական խանութներում կամ դեղատանը: Դրա շնորհիվ սրահները դառնում էին առավել պահանջված:

 Գեղեցկության սրահները   կարելի էր անվանել և հասարակության հայելի:Առաջին հերթին նրանց ծառայությունները կարող էին իրենց թույլ տալ ապահովված  մարդիկ: Պատճառը շատ սովորական էր: Սկզբում կոսմետիկան ՝ առավել ևս դեկորատիվ ՝ թանկ  արժեր, այդ պատճառով էլ հասանելի էր միայն էլիտային: Նախարդ դարի 20–30 թվականներին  իրավիճակը փոքր ինչ փոխվեց, սակայն սոցիալական գործոնը մեծ ազդեցություն ուներ: Օրինակ  Հարլեմում (Նյու Յորք), հայտնվեցին առանձին սրահներ աֆրիկյան ամերիկացիների համար, որտեղ չի այցելի «ոչ մի սպիտակ»:

ԵՎ  հակառակը`  սպիտակների համար նախատեսված սրահներում թույլ չէին տալիս այլ ռասային պատկանող ներկայացուցիչներին:Այստեղ իմաստ ունի հիշել Մադամ Սի Ջեյ Յոկերին-առաջին կինը Ամերիկայում, ով վաստակեց միլիոն դոլար:

Այդ բիզնեսլեդին մասնագիտացած էր  սևերի համար կոսմետիկայի մշակման  վրա, բացեց գեղեցկության սրահներ Ինդիանապոլիսում և  Նյու-Յորքում, որտեղ ոչ միայն վաճառում էին կոսմետիկա, որը դժվար էր գտնել սովորական խանութներում, բացի այդ  սովորեցնում էին, ինչպես ճիշտ խնամել իրենց: Նա ինքն էր  պատրաստում անհրաժեշտ կոսմետիկ միջոցները և նույնիսկ ամուսնու հետ բացեց փոքր  գործարան դրանք արտադրելու համար:

Այդ ժամանակ հայտնվում են այդպես կոչված «барбершопы»,բացառապես տղամարդկանց վարսավիրանոցներ, որտեղ ընդհանրապես չէր թույլատրվում կանանց մուտքը:Չնայած, երևի,  նրանց ավելի ճիշտ է անվանել  ակումբներ, չէ որ այդպիսի հաստատություններում  կարել էր ոչ միայն մազ կտրել կամ սափրվել, այլև հաստատել օգտակար  ծանոթություններ,  գործարք կնքել և պարզապես շփվել ոչ պաշտոնական միջավայրում:

 1940թ-ին հեռուստատեսության մշտական հեռարձակմամբ և հուլիվուդյան ֆիլմերի գեղեցկության  ինդուստրիայի աճով, տեղի ունեցավ յուրօրինակ փոքր հեղափոխություն:   Հաճախորդուհիները ուղղակի գրոհում էին  սրահները, ձգտելով ստանալ  սիրված դերասանուհու արտաքինը: Կոսմետոլոգները դարձան ավելի պահանջված, քան երբեք: Երկրորդ Համաշխարհային պատերազմը դադարեցրեց գեղեցկության սրահի ինդուստրիան:  

Բայց արդեն հետպատերազմյան ժամանակաշրջանում հայտնվեցին նոր ոճի պատկերացումներ, և գեղեցկության սրահները և գեղեցկության սրահները պետք է հարմարվեին իրենց հաճախորդների նոր պահանջներին:

                     Հետաքրքիր փաստեր  գեղեցկության սրահի պատմությունից

 Մարթա Խարպեր, ԱՄՆ-ում առաջին գեղեցկութկան սրահի հիմնադիրին անվանում էին   «Ֆրանչայզերի մայրը» (ապրանքային նշանի «վարձույթ»): Ավելի քան  500 սրահներ ամբողջ աշխարհում աշխատում էին նրա անվան տակ,  իրականացնելով Խարպերի մեթոդը մինչև 1972թվականը:

Տիկին Խարպերը  շատ ստեղծարար էր:  Կռանալու աթոռը, որի վրա գլոուխ էին լվանում գեղեցկության սրահներում,առանց որի հնարավոր չէ  պատկերացնել ոչ մի գեղեցկության սրահ, նա է մտածել:

Հատկանշական է, որ գեղեցկության սրահների սեփականատերերը հիմնականում կանայք էին: Երևի տղամարդիկ  իրենց համար անարժան էին համար նման գործով զբաղվելը  20-րդ դարի սկզբում:

 Սրահների սարքավորումների մեծ մասը տանջանքների սարք էին հիշեցնում: Ինչ արժի միայն Մակս Ֆակտորի  դեմքի համար սառեցման սարք տեղադրելը  չոր սառույցով կատարյալ  դիմահարդարում անելու համար և գլամուրային  եւ «դյութիչ» սաղավարտի կիրառման համար, որը նվազեցնում է դեմքի մաշկի վրա ճնշումը` այն առողջ լուսավորություն տալով:

Միացյալ Նահանգներում 1925 թ.-ին կանայք օրական ծախսել են մոտ 6 մլն դոլար, գեղեցկության սրահների ծառայությունների համար:

 Սովետական միությունում 30-ական թվականներին ավելի շատ էին օծանելիք արտադրում, քան Փարիզում:

  Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներում գործարաններում, որտեղ արտադրում էին պատերազմի համար արտադրանք, կազմակերպում էին գեղեցկության սրահներ:  Այնտեղ ԱՄՆ ծառայող կանաց  կազմը կարող էր անցնել բոլոր ընթացակարգերը,  որպեսզի իրենց գեղեցկությամբ ոգեշնչեին զինվորներին: 

Որոշ գործարաններ նույնիսկ հրավիրում էին հայտնի կազմակերպությություններից մասնագետների, որպեսզի պարապմունքներ անցկացնեին կանանց հետ հետաքրքրություն  առաջացնեին նրանց մեջ կոսմետոլոգիական ծառայությունների նկատմամբ:

Բոլոր ժամանակներում  գեղեցկության սրահների բովանդակությունը մնում է նույնը` արտաքինի մասին պրոֆեսիոնալ խնամքը պահանջված է միշտ : 

՝Աղբյուրը՝